Genç Reyna Quispe, Bolivya’da inşaatta çalışmaya başladıktan kısa bir süre sonra, erkek meslektaşlarının cinsiyetçi tacizinden kaçmak için kendini banyoda saklanırken buldu.
Quispe, “İnşaat sektöründeki kadınlara kötü gözle bakılıyor,” diyor. “Erkekler onlara zarar verdiğimizi ve dikkatlerini dağıttığımızı söylüyor. Bu tutumların hala var olması inanılmaz. Çok fazla ayrımcılık var ve bunun üstüne kadınlar erkeklerden çok daha az kazanıyor
On bir yıl sonra, inşaat sektöründe cinsiyetçilik, istismar ve eşitsiz ücret hala yaygın olsa da, 27 yaşındaki Quispe artık saklanmıyor. Eşit fırsatlar için mücadele eden ve yeni mevzuatı savunan yaklaşık 60 inşaatçıdan oluşan İnşaatçı Kadınlar Derneği’nin (Asomuc) liderliğini yapıyor.
Asomuc 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde Asomuc, Temsilciler Meclisi İnsan Hakları ve Fırsat Eşitliği Komitesi Başkanı Betty Yañiquez ile güçlerini birleştirerek Bolivya’da inşaat sektöründe kadınlar için daha fazla eşitlik ve eşit ücret sağlamayı amaçlayan ve inceleme aşamasında olan bir yasa tasarısı sundu.
Uluslararası Çalışma Örgütü’ne (ILO) göre Bolivya’da inşaat sektöründe yaklaşık 21.000 kadın çalışıyor ve bu rakam 471.000 kişilik işgücünün yaklaşık %4,5’ine tekabül ediyor. ILO’ya göre kadınların neredeyse üçte ikisi ücretsiz çalışıyor; bazı kadınlar kocalarına eşlik ediyor.
Bir Çoğu Bekâr Yaşayan Anne
Birçoğu bekâr anneler ve çoğu da yerli halktan. Hakları hakkında çok az bilgiye sahipler ya da hiç bilgiye sahip değiller ve sıklıkla aile içi şiddet, iş yerinde taciz ve cinsel istismarla karşı karşıya kalıyorlar. ILO’ya göre, erkekler ve kadınlar arasındaki ücret farkı %38.
Quispe kadınların sektörde karşılaştıkları zorlukları çok iyi biliyor. İlerlemek için çok az fırsat var ve kadınlar tüm kariyerleri boyunca asistan olarak çalışma eğiliminde. Erkekler kadınların inşaat işleri hakkında hiçbir şey bilmediğini varsayıyor ve genellikle ayrı bir tuvalet yok, bu da kadınları istismar riskiyle karşı karşıya bırakıyor. Quispe, “Birçok kadın işçi ustabaşıyla yatmak zorunda, çünkü yatmazlarsa para alamayacaklar” diyor. “Ya da [patronlar] [kadınlara] ‘Hadi gidip bir şeyler içelim’ diyor, onları sarhoş ediyorlar ve işler böyle yürüyor. Bu korkunç bir şey ve çok sık yaşanıyor.”
Kentsel dayanıklılık konusunda çalışan bir sivil toplum kuruluşu olan Red Habitat tarafından düzenlenen eğitimler sırasında tanışan bir grup kadın, kadın işgücünün haklarını savunmak için Aralık 2014’te Asomuc’u kurdu. Eylül 2017’de yasal statüye kavuşan Asomuc, çeşitli kuruluşlardan inşaat işlerinin yanı sıra iş dünyasına yönelik ek eğitimler de düzenledi.
Quispe, inşaatta çalışan diğer kadınlarla birlikte La Paz’ın dış mahallelerinde yağmur suyu tanklarının nasıl yerleştirileceğine dair bir atölye çalışmasında. 58 yaşındaki Ericka Vedia Jaldin bu alana nasıl girdiğini anlatıyor. “30’lu yaşlarımda bir isyan hareketi olarak elektrik teknisyeni olmak için eğitim aldım” diyor. “Okulu bitirdiğimde inşaat mühendisliği okumak istiyordum ama ne yazık ki babam izin vermedi. Onun hayali benim sekreter olmamdı. Sekreter olmak için eğitim aldım, sertifikamı ona verdim ve orada bıraktım.”
Vedia birkaç yıl sonra evlenmiş ve inşaat işine başlamadan önce endüstri mühendisi olan kocasının desteğiyle gece dersleri almış. “Başlangıçta birçok kadın iş arkadaşı için olduğu gibi zordu,” diyor. “Erkekler her zaman bizi aşağılamaya çalışır. Ama biraz deneyim kazandıktan sonra kendi adıma konuşmayı öğrendim.
Boyama ve Fayans Döşemede Daha İyiler
Hem Vedia hem de Quispe, erkekler fiziksel olarak daha güçlü ve 50 kg’lık bir çimento torbasını daha iyi taşıyabilirken, kadınların boyama, fayans ve zemin döşeme gibi alanlarda daha başarılı olduğunu söylüyor. “Erkeklerden çok daha fazla becerimiz var” diyor Vedia. “Kendimizi boyamaya adadığımızda daha detaycı oluyoruz ve daha yaratıcı çalışıyoruz. Daha sorumlu ve dakik oluyoruz. Ayrıca bir işten sonra o yeri temiz bırakıyoruz.”
Üniversitede inşaat mühendisliği okuyan Quispe, kadınların evlerinde kadın bir inşaatçıyla kendilerini daha rahat hissedebileceklerini söylüyor.
Asomuc üyeleri derneğin büyümesi konusunda istekli. Quispe, “Her zaman üç amacımız oldu,” diyor. “Kendi merkezimize ve bir alet bankasına sahip olmak ve büyük ihaleler kazanabilmek için bir şirket kurmak istiyoruz. Kendi işimizi yapma ve daha fazla proje üstlenme gücüyle gerçekten bağımsız olmak istiyoruz.”
Vedia ve Asomuc’un bir diğer üyesi Rocio Condori ile birlikte eğitimde öğrendiklerini uygulamak üzere üst kata çıkıyorlar. Çamaşırlar, La Paz ve çevredeki dağlar arka planda olmak üzere, öğleden sonra güneşinde kuruyan bir ipten sarkıyor. Tankın içine bakıyorlar, bir çıkıntının üzerine manevra yapıyorlar ve parçaları yapıştırıcıyla yerleştirmeye başlıyorlar.
İnşaatçı ve iki çocuk annesi olan 28 yaşındaki Condori şöyle diyor: “Cinsiyetçilikle karşı karşıyayım ama eskiden daha kötüydü. Büyürken inşaat sektöründe çalışan kadınları hiç görmezdim. Her şey değişiyor. İnsanların bize karşı ayrımcılık yapmayı bırakmasını istiyorum. Kadın bir inşaatçı gördüğümde cesur olduklarını düşünüyorum.” (The Guardian)