Türkiye’de patronların kâr oranlarını katlayabilmeleri için iş gücü maliyetlerini azaltıp emeği ucuzlatmayı hedefleyen sayısız adım atıldı. Özellikle 14 Mayıs 2023 seçimlerinden sonra Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek öncülüğünde orta vadeli programın (OVP) uygulanmasıyla birlikte işçilerin reel ücretleri ve satın alım güçleri daha önce hiç olmadığı kadar hızlı şekilde düştü. Gerekli önlemlerin alınmaması sonucu iş cinayetleri ve iş kazaları arttı. Sermaye, iktidar ve sendikal bürokrasi aracılığıyla işçiler üzerindeki kontrolünü türlü baskılarla artırdı. Sendikalaşma gibi en temel haklar için verilen mücadeleler polis şiddetiyle karşılık buldu. İşçilerin kazanılmış hakları esnek çalışma, mezarda emeklilik gibi uygulamalarla gasbedilmeye çalışılıyor.
Toplu Sözleşme Zamları Eriyor
Temmuz 2024 itibarıyla Türkiye’de toplam 16 milyon 973 bin 613 işçiden 2 milyon 512 bin 332’si sendikalara üye. Sendikalaşma mücadelesi veren işçiler ise devletin zoruyla karşı karşıya.
İşçilerin Toplu İş Sözleşmesi(TİS) masasında elde ettikleri zamlar birkaç ayı bulmadan erirken, açlık sınırının altında kalan asgari ücret de aynı akıbete uğradı. Ücretlerin kuşa dönmesi, enflasyon karşısında en temel ihtiyaçlara dahi yetişememe hali işçiler için ek zammı zorunlu kıldı. Temmuz ayında yükselen ve devam eden ek zam/ara zam talebine hükümet de patronlar da kulak tıkadı. Sendika bürokratları ise bunu talep haline dahi getirmedi ve “TİS’ler boşa düşer” mantığıyla mücadeleyi örgütlemekten uzak durdu. Ancak işçilerin ücret zammı talebi sıcaklığını korudu. Burada da işçilerin tepesine Şimşek ve sermayenin sopası indi
Tasarruf Paketi Bahanesiyle Kazanımlara Tırpan
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ile Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 13 Mayıs’ta açıkladıkları “kamuda tasarruf ve verimlilik paketi”yle 3.4 milyonu kadrolu toplam 5 milyonun üzerindeki kamu emekçisinin servis hakkı elinden alındı. 3 yıl kamuya yeni personel alımının yapılmayacağı duyuruldu. Öte yandan tasarruf paketi henüz açıklanmadan önce kamuya bağlı kimi iş yerlerinde ise fazla mesailer kaldırıldı. Mart ayında, geçinemedikleri için fazla mesaiye kalan Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) bünyesinde çalışan işçilere fazla mesai ücretleri ödenmedi.
Esnek Çalışma İle İş Güvencesi Tamamen Kalkacak
Evrensel Gazetesinin haberine göre İş yasalarında değişiklik isteyen Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonunun her fırsatta esnek çalışmayı gündem etmesiyle birlikte hükümet de düğmeye bastı, OVP ile esnek çalışmanın hedeflendiği açıkça belirtilirken, AKP iktidarı tasarruf paketi kapsamında kamuda esnek çalışmayı da uygulayacağını açıkladı. Bu konuda hazırlanan esnek çalışma yönetmeliği taslağına göre kamuda ‘esnek çalışma’, ‘değişken zamanlı çalışma’, ‘yoğunlaştırılmış çalışma’, ‘uzaktan çalışma’, ‘kısmi zamanlı çalışma’ gibi hedef başlıklar sıralandı.
Esnek çalışma kapsamında daha ileri adımlar atılacağının sinyali verildi. Buna göre örneğin; haftada 3 gün, günde 2 saat çalışan biri artık işsiz değil ‘Esnek çalışan bir işçi’ kategorisinde yer alacak. Esnek çalışan işçiler de istihdamda görüneceği için işsizlik oranı düşük gözükecek.
Hâlihazırda emekçilerin kıdem tazminatı alabilmelerinin önünde engeller varken esnek çalışma uygulaması bunu daha da zorlaştıracak.
Öte yandan sermaye örgütlerinin yıllardır tekrarlayıp durdukları esnekliği ve güvencesizliği artırmaya ve iş mevzuatında kalan son kırıntıları ortadan kaldırmaya dönük öneriler bir kez daha gündeme geldi. Eğer bu girişim yasalaşırsa belirli süreli sözleşmelerin herhangi bir gerekçe olmadan iki yıla kadar yapılabilmesine olanak tanınacak. Bu girişimle “kullan-at” işçiliğin önündeki son yasal engeller de kaldırılacak.
İş Cinayetlerinde Artış Eğilimi
Sadece ocak ayından bu yana 1201 işçi iş cinayetlerinde hayatını kaybetti. Artan iş cinayetlerine rağmen patronlar daha çok kâr etmek için önlem almazken, denetimin sağlanması ve cezasızlığın son bulması çağrılarına ise iktidar kayıtsız kaldı, patronların arkasında durdu. Örneğin Erzincan’ın İliç ilçesindeki altın madeni sahasında 13 Şubat’ta meydana gelen toprak kaymasında 9 işçi toprak altında kalarak can vermişti. Siyanür, sülfürik asitler ve başka pek çok zehirle İliç topraklarına dalan Anagold şirketinin sömürge dönemlerinden kalma bir usulle madencilik yaptığı, iktidara yakın Çalık Holdingin ortaklığında adım adım işçilerin mezarının kazıldığı ortaya çıkmıştı.
Bir işçi katliamı da Beşiktaş’taki gece kulübünde meydana gelmişti. Tadilat sırasında çıkan yangında 29 kişi yanarak can vermiş, Ön bilirkişi raporunda işçi sağlığı ve iş güvenliğine uygun hareket edilmediği tespit edildi. İş cinayetleri artarken, ölümün en acı hali işçilere reva görüldü, iş cinayetleri daha da vahşileşti.
Emeklilik Yaşını 70 Çekme Niyeti
Milyonlarca emekli açlık sınırının yarısına denk gelecek ücretlerle yaşayamadıkları için yeniden çalışmak zorunda kalıyor. Öyle ki bu işlerde çalışırken iş kazası geçirip hayatını kaybedenler dahi var. Ancak sermaye emekliliği de hedefe aldı. Hükümetin planında, devlete “yük” olarak görülen emekliler için yeni bir hazırlık var. Hükümet, emeklilik yaşını 70’e çekip, ücretleri en aşağıda eşitleme peşinde. Halihazırda zaten ileri yaştakilerin iş bulma olasılığı düşükken, güvencesiz ve daha ucuz çalışacağı koşullara mahkum edilen emeklilik çağındaki işçiler, hükümetin yeni düzenlemesiyle emekliliğe dair ellerinde kalan haklardan da olacak.